Lilèt Gwadloup sé on bannzil é i dé fwa tousèl tousèl a-y. I sé on èsèpsyon an plen mitan sé dépawtèman fwansé la. Lajès a tousa i ni é richès i ka pòté ka ba-y longè anplis parapòt a sé lézòt-la. Sèlbiten, sa i ni la ka frenné anménajman a bannzil-la osi atoupannan sa ésansyèl.
Adan tout priyorité Laréjyon Gwadloup ni pou téritwa-la, tini on anménajman alabalans é byen arimé san obliyé solidarité ki ni ant sé lilèt-la.
Bannzil an-nou sé on téritwa èsèpsyonèl èvè sis lilèt tout grandè é péyizaj byen diféran. Tan fè tan, é anménajman yonn dèyè lòt pòté konstriksyònman oblijé pou ba popilasyon-la on vi mèyè. Sé pousa, Gwadloupéyen ni tout ékipman nésésè pou apwann, travay, alévini é blèz kò.
Anménajman-lasa ni pou kontinyé é adapté-y, lè nou ka gadé ankijan sosyété-la ka vansé, sa moun bizwen é sa i té ké enmé ni, konmen laliwondaj-la jòdijou ka konté. Dèpi lwa 83-8 a 7 janvyé 1983 (ka distribiyé konpétans ant sé komin-la, sé dépawtèman-la, sé réjyon-la é Léta) Laréjyon Gwadloup trapé konpétans majè a anménajman a téritwa-la. Dayépouyonn, i ka fè ansòt sa maché.
Kolèktivité Réjyonal la ka menné on politik a anménajman sèryé, ka vwè lwen lwen lwen silon twa kritè : on anménajman alabalans, i toujou doubout é i an valè. Sé pousa, sé nonm-la dwètèt an plen kyè a tout sé disizyon-la. Kolèktivité Réjyonal la vlé mèt sé Gwadloupéyen-la adoumanman. Pou rivé la i vlé rivé la, i ka mèt a dispozisyon on bèl laliwondaj èvè ékipman dènyé kri pou viv.
Laréjyon Gwadloup vlé kontinyé asi balan a-y pou anménajman a bannzil-la asèlfen i vin on téritwa kriyan toubòlman pou i rété on modèl alabalans é on dévlopman bòsko.
Sé an sans-lasa, i ka mèt Chéma Anménajman Réjyonal (SAR) a-y ki fèt an 2008 anwout. SAR-lasa ké ni pou arimé an 2011 silon rézilta. Dokiman èsèpsyonèl é potalan lasa, sé onlo réflèksyon.
Réanménajman anvil
Onlo moun Gwadloup ka viv adan sé sèksyon-la menmsi péyizaj anvil pli laj adan bèl bannzil an-nou la. Pli an pli moun chwazi rété an kaz toupré sé aktivité-la alòskifè ondòt mannyè pou anménajé anvil vwè jou. On anménajman mòso pa mòso.
Évolisyon-lasa ay sitèlman vit kifèwvwè péyizaj a téritwa an-nou chanjé on pakèt chanjé. Sé pwoblèm si pwoblèm sa menné-vini si tousa i arimaj a èspas-la, anménajman é monté é désann pa menm palé.
Laréjyon Gwadloup vlé pòté répons oblijé. I ka ba réarimaj é réparasyon anvil on pal asèlfen i mété téritwa-la é kondisyon a vi a popilasyon-la alabalans.
Lagwadloup sé 98% moun anvil èvè dé aglomérasyon byen doubout, Lapwent é Bastè. A yo toulédé sé lanmwatyé popilasyon Gwadloup.
Kifè sé pout-la ki pyèsmétrès anvil-la bankal. Anplidisa, i ké fo konté èvè mannyè kaz anvil ka pitité kon tilili é sé komin-la ki an konjésyon osèryé.
Èspas pou konstriksyònman a kaz é pou fè tout kalité sòt aktivité ka monté mizi-an-mizi davwa sé on nésésité. Silon, INSEE i ké fo 19 000 kaz pou 50 000 moun pa bò 2030.
Anmenmditan, èspas sé on rèsous ra ra ra. I ké fo gidonné arimaj a téritwa-la pou anménajman-la alabalans é pou gadé tout èspas natirèl a bannzil an-nou entak.
Pou rédé réanménajman a téritwa-la, Laréjyon Gwadloup ka apiyé-y asi sa Chéma Anménajman Réjyonal (SAR) a-y ka mandé. La i vlé rivé : gidonné é mèt arimaj a téritwa-la alabalans, pwotéjé é présèwvé litoral-la.
Anplidisa, ba téritwa-la ondòt figi, sa ésansyèl adan désèwten zòn réjyonal an-nou. Tousa pou mélyoré laliwondaj a sé moun-la ka rété la la. Kolèktivité Réjyonal la sé on janmdifòs asiré-sèten pou dévlopman a pwojé alantou réanménajman anvil pou sé komin-la.
VOlonté a lanati
Poudavwa Lagwadloup sé on bon klima é on laliwondaj olendeng kon olendeng fèt asifi i sé on tè karibéyen. Apapoudi, men téritwa an-nou la menmparèy ki sé lézòt-la ki adan tout Karayib-la, i an danjé parapòt a tranmanntè, vòlkan i ka pété, siklòn o sunami. Dayèpouyonn, i ja pwan fè kon van alavolonté a lanati kontèl lè siklòn Igo pasé an 1989. Kifèwvwè, menné on konba kont fòs a lanati mi sé sa ki potalan prèmyé douvan ba Laréjyon Gwadloup. Kolèktivité Réjyonal la ka mété-y annaks ajékontinyé pou avèti é pòté rézoudaj pou popilasyon-la viv plis an sékirité.
Toutfwazékant, Lagwadloup toujou si gad a-y parapòt a klima a-y é pozisyònman a-y an plen mitan Karayib-la. Sis gwo risk ka touné alantou a-y touléjou : tranmanntè, vòlkan (èvè Lasoufriyè an aksyon), tè ka glinsé mizi-an-mizi, siklòn, dlo ka monté é sounami. Tout sé fénomenn-lasa ka monté an présyon jou an jou pas dòt paramèt ka rantré ankont : sitiyasyon jéografik la, two pré lanmé, tè é anba tè an féblès. San obliyé klima-la ki ka pwan alamonté ba-y pou ranfòsé tout sé fénomenn-lasa.
Dépawfwa sé risk natirèl lasa pé démantibilé tout téritwa an-nou lasa. Poulòs, lè i dévlopé, ayen adan tout sé èspésifité-lasa pa té oploton, safè sé komin-la é sé bitasyon-la jòdijou onjan frajil. Menmparèy pou popilasyon-la.
Sépoulòsdonk, sa potalan dévlopé mòd konstriksyònman é anménajman ka pwan ankont tout sé paramèt-lasa. Sé sa Kolèktivité Réjyonal ka mèt douvan douvan adan dévlopman a bannzil-la. Pousa, i ka ba étid é òwganiz ka fè ansòt pou konnèt tout sé risk-lasa pli byen on pal é ka pòté nouvèl ba tout popilasyon-la.
Alòskifè, Laréjyon Gwadloup ka pòté mannèv pou lité kont tout sé risk natirèl lasa anba lòpsyon a Chéma Anménajman Réjyonal (SAR) a-y la. Pa ni konstriksyònman anpangal, yo ni pou réponn si dé larèl byen arimé, èvè nouvo matéryo byen solid, anménajman pou bannzil-la. Konsyantizasyon é enfòwmasyon pou nonm é fanm sé otan kanman Kolèktivité Réjyonal ka dévlopé.
Lin transpò
Kisé pa chimen, kisé anlè, kisé pa lanmè, transpò toujou trapé on wòl fondal an Gwadloup pou otan bannzil an-nou sé sis lilèt. Yotout potalan. Ja ni transpò kon transpò fèt asi téritwa an-nou la pou fè ansòt chakmoun vwayajé alèz kon blèz si lafalès pou sòti on koté é rivé on dòt koté.
Laréjyon Gwadloup vlé kontinyé mèt lajan osèryé adan larèl-lasa asèlfen popilasyon-la rivé déplasé-yo si bannzil-la an tout sékirité san fè-yo sousi si hak davwa sé lin transpò la menm dwètèt dontokèl é pa andwa chouké pou ay toupatou.
Poudavwa, Gwadloup sé on lilèt i dwètèt ni on chay lin transpò pou chakmoun touvé kont a-y lè i bizwen sòti touléjou.
Lin transpò an chif :
- oliwon 2 800 kilomèt lin pa chimen
- trèz pò pou tout biten, dis pò pou lapèch, 22 pò pou akòsté é déotwa marina
- senk sit ka travay asi pò
- on aréopò entèwnasyonal
- on aréoga réjyonal
- senk aréodròm dépawtèmantal
Pwen a konjésyon ka démiltipliyé an Gwadloup apoulòsdonk èspas anvil ka dévlopé vit menm é ni loto an lari-la kon van. Pou alévini adoumanman an lari-la asi tout téritwa-la, Laréjyon Gwadloup ka komandé déotwa gran chantyé chak lanné asèlfen tout sé lari-la rété an an bon léta.
Kolèktivité Réjyonal la ka lité osi pou mèt toutmoun égal pyèt égal mòdan silon lajè a bannzil an-nou. I ka pengad piplis adan bokantaj ant sé lilèt-la. Sé lilèt-la ki osid la dwètèt trapé plis chans é lyanné plis ankò èvè kontinan Gwadloup. Sé poulòsdonk, i ké fo ranjé lin pa avyon la byen plis ki jan i yé jòdijou.
Laréjyon Gwadloup ka apiyé asi Chéma Anménajman Réjyonal (SAR) a-y asèlfen sé lin a transpò la vin pli bandé. Chak lanné Laréjyon Gwadloup ka mèt lajan osèryé pou dévlopé, sékirizé sé lin-la. I ka fè ansòt toupatou anlè téritwa-la trapé menm chans pou vwayajé.