Vin méyè èvè Léwòp

Gwadloup on réjyon an lizyè a Léwòp (RUP). I ni bénéfis adan Linyon Éwopéyen (UE) pou dévlopman ékonomik, sosyal é kiltirèl a-y. Dèpi 1989, Léwòp ka rédé bannzil an-nou  pou pwogram é pou bon kèk lanné asi fon istriktirèl la (FEDER, FSE, FEADER).

Laréjyon Gwadloup ni lotorizasyon pou jéré sé pwogram a Léwòp lasa, sa fè i ni lajan anplis. Lajan-lasa nésésè pou ba-y chans adan sé ripaj-la é fè ansòt téritwa an-nou vin on koté oblijé. Lajan-lasa sé pou rédé tout sé moun-la ka ba chal a-yo gaz la. Séla, ki potalan la pou mèt bannzil an-nou an éfèwvésans.

Gwadloup sé on Réjyon ka bòdé Léwòp (RUP) davwa sé adan Lakarayib i yé. On èstati Léwòp woukonnèt é ranfòsé dèpi 1yé désanm 2009, silon awtik 349 é 355 a trété asi fonksyonman a linyon éwopéyen (TFUE).

Sé RUP-la ni menm dwa osi davwa yo adan Linyon Éwopéyen. Toutfwazékant, yo ka bénéfisyé pou déotwa pawtikilarité é déwogasyon an dwa kominotè.

Men, yo ni diférans a-yo osi parapòt a sé lézòt réjyon a Léwòp-la :

  • Yo lwen kontinan éwopéyen la, adan bannzil-la, ki limenm a-y adan Lafwans, tousèl tousèl a-y. Sé sa ka anpéché-y bénéfisyé adan avantaj mawché Linyon Éwopéyen ni
  • On mawché lokal étwèt kon koulwa a vètè é on dépandans ékonomik parapòt a pwodui ki ni an toupiti kantité
  • Kondisyon topografik é klimatik ki rèd
  • Sé diférans-lasa toujou la é ka ògmanté ajékontinyé pou baré van a dévlopman ékonomik, sosyal é téritoryal la.

Adan on prèmyé tan, sé RUP-la èspésifik adan istrikti a-yo, kifè Léwòp ka ba-yo on trètman èspésyal é ka diféransyé-yo. Yo ni bénéfis an politik a maché men dan men èvè Léwòp ki vlé rann zòn a dévlopman ant diféran réjyon a èspas kominotè-la pli piti.

Adan on dézyèm tan, Léwòp ka konsyantizé pou mèt sé RUP-la an valè é jouwé si chans a-yo pou grandi ankò é ankò. Tousa pou rété adan larèl a ripaj é fè moun déwò vini.

Parapòt a pozisyon a-y, Linyon éwopéyen ka rédé Gwadloup piplis adan sé fon éwopéyen la pou mété lajan adan on chay pwojé é sèktè : fòmasyon, endistri, awtizana, touriz, tèknoloji, enjényéri, finans, ranjman a téritwa-la oben laliwonaj-la.

Ant 2007 é 2013 sé plis ki 876 milyon fon éwopéyen ki rantré an Gwadloup.

Pou Léwòp, sé on mannyè pou ba sanblaj ékonomik, sosyal é téritoryal a èspas kominotè la favè é an bout, rivé ba ékonomi-la plis fòs pou ripaj mondyal (èstratéji yo di "ta Lisbòn" pwan plas an jwen 2000).

Laréjyon Gwadloup ni lotorité pou jéré pwogram éwopéyen la (FEDER, FSE, FEADER). I vlé fè lajan-lasa travay pou dévlopé téritwa-la, fè-y vin pli fò an ripaj é menné moun déwò vini.

POLITIK POU MACHÉ BITA-BITA ÈVÈ LINYON ÉWOPÉYEN

Politik a maché bita-bita èvè Linyon Éwopéyen (UE) ni pou mèt vil a Léwòp-la é ékonomi réyèl la jika 367 milya éwo a dispozisyon a Laréjyon. Sé li ki mèt pyès a envèstisman a Linyon pou rivé an bout a jaden a Etyèn an 2020 (Li sa ki maké an kad-la).

Pou sav tibwen plis asi politik a bita-bita ant 2014 é 2020

Linyon Éwopéyen (UE) ka soutyèn Lagwadloup pou zafè a politik a maché bita-bita èvè Léwòp pou rann èspas-la ki ni ant dévlopman ékonomik é sosyal ant sé diféran réjyon a Linyon-la pli piti. Menmparèy pou Léwòp kontinantal é sé réjyon-la ki ka bòdé-y la (Asò, Kanari, Gwadloup, Giyàn, Madè, Matinik, Mayòt, Réinyon, Senmarten).

Ti jès-lasa ka parèt onlo adan sé fon éwopéyen la ki rantré an pòch a bannzil an-nou dèpi omwens bon kèk ven lanné. Koudmen a UE ka vin ranfòsé èd nasyonal, réjyonal é lokal adan lèspas kominotè la. Sé on dèkwa pou soutyèn pwojé adan onlo sèktè : fòmasyon, endistri, awtizana, touriz, tèknoloji, enjényéri finansyé, laliwonnaj, aménajman a téritwa-la...

Gwadloup ni bénéfis adan on pwogram a kopérasyon réjyonal : Enterèg Karayib

SÉ DIFÉRAN FON ÉWOPÉYEN LA

Sé fon éwopéyen la, la pou fè ansòt pwogram maché :

  1. Pwogram FEDER (Fon éwopéyen pou dévlopman réjyonal)
  2. Pwogram FSE ( Fon sosyal éwopéyen)
  3. Pwogram FEADER (Fon éwopéyen agrikòl pou dévlopman lavil)
  4. Pwogram opérasyonèl FEP (Fon éwopéyen pou lapèch)

Pou tousa ki fèt ant 2007-2013,

Anvlop a fon éwopéyen sé té 870 milyon éwo  pou tout (FEDER, FSE, FEADER, é FEP).  Sé 11 000 aksyon ki fèt asi tout téritwa-la èvè sé fon éwopéyen la, pou 1 700 moun ki bénéfisyé.

Pwogram opérasyonèl FEDER 2007-2013:

  • 73% a lajan-la pou konstriksyonman (rézo a dlo, jèsyon a tout dlo, pò é aéropò, touris).
  • 19% a lajan-la sé pou gadé antoupriz an ripaj (dévlòpman é nouvoté).
  • On pal pou 1 560 antoupriz Gwadloup.
  • 300 pòs vwè jou
  • 19 èstasyon pou trètman a dlo trapé ékipman.
  • On pal pou 20 nouvo pwojé adan lagrotransfòmasyon.
  • On pal pou 30 pwojé a konstriksyon oben ranjman a jit.
  • Dévlòpman a kwazyè : 160 000 moun an kwazyè an 2013 kont 90 000 an 2007.

Pwogram opérasyonèl FSE 2007-2013:

  • 30 000 chomè fè fòmasyon pou trapé plis kalifikasyon é touvé travay pli vit (sètifika pwofésyonèl é diplòm).
  • 233 établisman privé ka travay adan lansèyman é lafòmasyon an 2012, kont 195 an 2008.
  • 55 milyon éwo pou ògmanté nivo a kalifikasyon a popilasyon-la, kont 39,4 milyon éwo adan bidgyé a 2007.

Asi 869 milyon éwo krédi éwopéyen ki rantré ant 2007-2013, Konsèy Réjyonal jéré 174,5 milyon éwo. Lajan-lasa sé "sibvansyon global" a bidgyé-la. Kivlédi, Linyon éwopéyen mandé Laréjyon distribiyé sé èd-lasa ba moun ki ni dwa silon larèl nasyonal é kominotè la.

Ant 2007-2013, jèsyon-lasa sé té pou :

  • Tout èd antoupriz (FEDER) pou 115,5 milyn éwo ;
  • rivé an bout a pwogram opérasyonèl FSE Konsèy Réjyonal la ka gidonné (pwogram fòmasyon, bous pou dòktora, konmansman a travay...) pou 58,9 milyon éwo.

Pou tousa ka fèt é ké kontinyé fèt ant 2014-2020 FEDER-FSE

Pwogram 2014-2020 ka rantré adan larèl èstratéjik a Léwòp 2020, ki la pou mèt douvan tout monté annaks pou on bon moman ankò, èvè lentélijans é diférans. Pou 608 milyon éwo, pwogram-la sé ripaj PME (61,8 M€), ho débi (43 M€), mwens chans trapé tranmanntè (20 M€) é réitilizasyon (68 M€).

Déotwa aksyon é chif potalan

  • 61,8 milyon éwo pou géné ripaj PME.
  • 43 milyon éwo pou wouvè zèl a ho é ho ho débi.
  • 20 milyon éwo pou kontinyé travay si ékipman kont tranmanntè a lisé Benbrij.
  • 68 milyon éwo pou apiyé filyè a réitilizasyon é trapé on méyè jèsyon a zòdi.

Ant 2007 é 2013 sé plis ki 876 milyon fon éwopéyen ki rantré an Gwadloup.

Pou Léwòp, sé on mannyè pou ba sanblaj ékonomik, sosyal é téritoryal a èspas kominotè la favè é an bout, rivé ba ékonomi-la plis fòs pou ripaj mondyal (èstratéji yo di "ta Lisbòn" pwan plas an jwen 2000).

Laréjyon Gwadloup ni lotorité pou jéré pwogram éwopéyen la (FEDER, FSE, FEADER). I vlé fè lajan-lasa travay pou dévlopé téritwa-la, fè-y vin pli fò an ripaj é menné moun déwò vini.

POLITIK POU MACHÉ BITA-BITA ÈVÈ LINYON ÉWOPÉYEN

Politik a maché bita-bita èvè Linyon Éwopéyen (UE) ni pou mèt vil a Léwòp-la é ékonomi réyèl la jika 367 milya éwo a dispozisyon a Laréjyon. Sé li ki mèt pyès a envèstisman a Linyon pou rivé an bout a jaden a Etyèn an 2020 (Li sa ki maké an kad-la).

Pou sav tibwen plis asi politik a bita-bita ant 2014 é 2020

Linyon Éwopéyen (UE) ka soutyèn Lagwadloup pou zafè a politik a maché bita-bita èvè Léwòp pou rann èspas-la ki ni ant dévlopman ékonomik é sosyal ant sé diféran réjyon a Linyon-la pli piti. Menmparèy pou Léwòp kontinantal é sé réjyon-la ki ka bòdé-y la (Asò, Kanari, Gwadloup, Giyàn, Madè, Matinik, Mayòt, Réinyon, Senmarten).

Ti jès-lasa ka parèt onlo adan sé fon éwopéyen la ki rantré an pòch a bannzil an-nou dèpi omwens bon kèk ven lanné. Koudmen a UE ka vin ranfòsé èd nasyonal, réjyonal é lokal adan lèspas kominotè la. Sé on dèkwa pou soutyèn pwojé adan onlo sèktè : fòmasyon, endistri, awtizana, touriz, tèknoloji, enjényéri finansyé, laliwonnaj, aménajman a téritwa-la...

Gwadloup ni bénéfis adan on pwogram a kopérasyon réjyonal : Enterèg Karayib

SÉ DIFÉRAN FON ÉWOPÉYEN LA

Sé fon éwopéyen la, la pou fè ansòt pwogram maché :

  1. Pwogram FEDER (Fon éwopéyen pou dévlopman réjyonal)
  2. Pwogram FSE ( Fon sosyal éwopéyen)
  3. Pwogram FEADER (Fon éwopéyen agrikòl pou dévlopman lavil)
  4. Pwogram opérasyonèl FEP (Fon éwopéyen pou lapèch)

Pou tousa ki fèt ant 2007-2013,

Anvlop a fon éwopéyen sé té 870 milyon éwo  pou tout (FEDER, FSE, FEADER, é FEP).  Sé 11 000 aksyon ki fèt asi tout téritwa-la èvè sé fon éwopéyen la, pou 1 700 moun ki bénéfisyé.

Pwogram opérasyonèl FEDER 2007-2013:

  • 73% a lajan-la pou konstriksyonman (rézo a dlo, jèsyon a tout dlo, pò é aéropò, touris).
  • 19% a lajan-la sé pou gadé antoupriz an ripaj (dévlòpman é nouvoté).
  • On pal pou 1 560 antoupriz Gwadloup.
  • 300 pòs vwè jou
  • 19 èstasyon pou trètman a dlo trapé ékipman.
  • On pal pou 20 nouvo pwojé adan lagrotransfòmasyon.
  • On pal pou 30 pwojé a konstriksyon oben ranjman a jit.
  • Dévlòpman a kwazyè : 160 000 moun an kwazyè an 2013 kont 90 000 an 2007.

Pwogram opérasyonèl FSE 2007-2013:

  • 30 000 chomè fè fòmasyon pou trapé plis kalifikasyon é touvé travay pli vit (sètifika pwofésyonèl é diplòm).
  • 233 établisman privé ka travay adan lansèyman é lafòmasyon an 2012, kont 195 an 2008.
  • 55 milyon éwo pou ògmanté nivo a kalifikasyon a popilasyon-la, kont 39,4 milyon éwo adan bidgyé a 2007.

Asi 869 milyon éwo krédi éwopéyen ki rantré ant 2007-2013, Konsèy Réjyonal jéré 174,5 milyon éwo. Lajan-lasa sé "sibvansyon global" a bidgyé-la. Kivlédi, Linyon éwopéyen mandé Laréjyon distribiyé sé èd-lasa ba moun ki ni dwa silon larèl nasyonal é kominotè la.

Ant 2007-2013, jèsyon-lasa sé té pou :

  • Tout èd antoupriz (FEDER) pou 115,5 milyn éwo ;
  • rivé an bout a pwogram opérasyonèl FSE Konsèy Réjyonal la ka gidonné (pwogram fòmasyon, bous pou dòktora, konmansman a travay...) pou 58,9 milyon éwo.

Pou tousa ka fèt é ké kontinyé fèt ant 2014-2020 FEDER-FSE

Pwogram 2014-2020 ka rantré adan larèl èstratéjik a Léwòp 2020, ki la pou mèt douvan tout monté annaks pou on bon moman ankò, èvè lentélijans é diférans. Pou 608 milyon éwo, pwogram-la sé ripaj PME (61,8 M€), ho débi (43 M€), mwens chans trapé tranmanntè (20 M€) é réitilizasyon (68 M€).

Déotwa aksyon é chif potalan

  • 61,8 milyon éwo pou géné ripaj PME.
  • 43 milyon éwo pou wouvè zèl a ho é ho ho débi.
  • 20 milyon éwo pou kontinyé travay si ékipman kont tranmanntè a lisé Benbrij.
  • 68 milyon éwo pou apiyé filyè a réitilizasyon é trapé on méyè jèsyon a zòdi.

Laréjyon : nouvo jérè a fon éwopéyen

Dèpi janvyé 2014, Laréjyon Gwadloup trapé lotorizasyon pou jéré fon éwopéyen. Sé an sans-lasa, i ni an chaj tout jèsyon é mèt an plas pwogram éwopéyen.

ONDÒT KAN A DÉSANTRALIZASYON

Lè Léta ka ba sé réjyon-la lotorizasyon pou jéré fon éwopéyen sé konsidi ondòt kan a désantralizasyon mètpyès ka vwè jou. Lwa a modènizasyon a aksyon piblik téritoryal é konfiwmasyon a sé métropòl-la (janvyé 2014)  pèwmèt wouvwè modalité a fonksyonman ant Léwòp, Léta é Laréjyon menmjan pou jèsyon a fon éwopéyen.

Kidon, Laréjyon trapé lotorizasyon pou jéré fon éwopéyen an Gwadloup, é sé dyèktèman pousa i mètpyès bokantaj a Komisyon éwopéyen. Lè i rantré annaks ant 2007-2013, sé Léta (Lapréfèkti Gwadloup) ki té mètalafè. Adan larèl a rèskonsabilité a-y lasa, Laréjyon ni pou wouvè zyé si tout sé opérasyon-la ka rèspèté larèl a Léwòp, si yo ka fèt kon i dwètèt silon miziraj ki an plas é pou pòté nouvèl ba lotorité a sètifikasyon.

ANKIJAN LAREJYON KÉ WOULÉ ADAN JÈSYON A FON ÉWOPÉYEN

Pwan tanpérati : Aktè ékonomik, asosiyasyon, sosyopwofésyonèl é kolèktivité téritoryal ka fè onsèl pou vansé adan travay a pwogram opérasyonèl FEDER-FSE. Popilasyon-la ni pou bay santiman a-y osi silon konsiltasyon piblik. Konsiltasyon piblik, la pou kenbé kont di lentansyon, pwopozisyon é kont-pwopozisyon a toutmoun avan yo arété sé pwogram-la poubon.

Mélyorasyon : Anmenmditan, Komisyon éwopéyen ka transmèt Laréjyon tousa i konstaté asi sé pwogram-la. Konsa, sé sèvis a Laréjyon ka pwan an chaj tout sé doléans-la menm sé lidé-la sé moun-la ba-y la an konsiltasyon piblik.

Étap dèyè : Kòt-a-kòt, Komisyon éwopéyen ka transmèt Laréjyon tout sé òbsèvasyon-la ki fèt asi sé pwogram-la. Konsayéla, sèvis a Laréjyon ka pwan an chaj tout sé doléans-la menm sé lidé-la sé moun-la ba-y la an konsiltasyon piblik.

Gwadloup : on réjyon an lizyè a Linyon Éwopéyen

Adan sé nèf réjyon la ki an lizyè a Linyon éwopéyen la, ni Gwadloup (RUP). Sanblé an mitan Koférans a prézidan a sé RUP-la, sé téritwa-la ka travay ansanm-ansanm pou trapé plis chans pou défann lentéré a-yo owa Komisyon éwopéyen a sé Éta manb la. Sé Gwadloup ka gidonné Konférans a prézidan a sé RUP-la jis an janvyé 2015.

KA SA YÉ ON RÉJYON ILTRAPÉRIFÉRIK (RUP) ?

Réjyon iltrapériférik (RUP), sé téritwa ki anmenditan sé propriyété a Linyon éwopéyen atoupannan i an déwò a kontinan éwopéyen la. Gwadloup, Giyàn, Matinik, Mayòt é Senmawten (Fwans), Kanari (Èspagn), Asò é Madè (Pòwtigal) ni èstati-lasa. Sé anèks aTrété a Mastrich a 1992 ka woukonnèt pou prèmyé fwa sé RUP-la ki pwan èstati a-yo poubon an 2009 silon awtik 349 é 355 a Trété asi fonksyonman a Linyon Éwopéyen. Sé pousa, yo ka bénéfisyé é trapé déwogasyon an dwa kominotè silon èspéfisité a-yo.

Nosyon iltrapériférik sé silon pozisyonman géografik é sosyoékonomik :

  • lwen tousèl asi lilèt (oben klwazònman pou Giyàn) ;
  • kondisyon klimatik é pozisyon géografik ki rèd ;
  • étwatès a téritwa-la.

KOPÉRASYON ANT RÉJYON ILTRAPÉRIFÉRIK

Sé réjyon-la ki an lizyè a Léwòp-la ka bokanté otan si sa ki bon kon sa ki pa bon kifèwvwè lyannaj a-yo vin pli an pli fò lanné apré lanné.

1988 - Pou prèmyé fwa prézidan a sé RUP-la jwenn Madè é apiyé lidé a maché ansanm ansanm pou Komisyon éwopéyen é métropòl a-yo woukonnèt sitiyasyon èspésifi a téritwa a-yo.

1992 - Linyon éwopéyen ka woukonnèt pawtikilarité a sé téritwa-la é ka ba-yo èstati a réjyon iltrapériférik.

1993 - Adan déklarasyon a Senmalo, sé prézidan a sé RUP-la ka signé on pwotokòl a men dan men pou :

  • fè konnèt é dévlopé aksyon entèwréjyonal ;
  • adòpté on pozisyon a lyannaj é trapé entèwvansyon adan Linyon éwopéyen silon réyalité a-yo pou kontinyé dévlopman ékonomik a-yo.
  • fè on lyannaj tèknik é politik èvè lézòt réjyon éwopéyen, menmjan ki sé òwganiz entèwnasyonal la èvè péyi a menm èspas géografik ki yo ;
  • maché men dan men èvè sé diféran administrasyon la, sé enstitisyon piblik la, sé antoupriz-la é sé òwganiz sosyoékonomik la.

1995 - Prèmyé konférans a prézidan a sé RUP fèt Gwadloup alantou on pawòl "Diférans an-nou ka sanm é ka sanblé-nou".

Dèpisa, chak lanné sé prézidan a sé RUP-la ka sanblé pou yonn, konnèt tibwen plis téritwa a-yo, pou dé, mèt douvan entéré é difikilté a-yo andidan Léwòp é pou twa, pou tout sé RUP-la égal pyèt égal mòdan parapòt a sé lézòt réjyon a èspas kominotè la.

GWADLOUP : PRÉZIDAN KONFÉRANS A PRÉZIDAN A SÉ RUP-LA AN 2014

Dèpi lè 18 òktòb 2013, sé Gwadloup ki mètalafè prézidans Konférans a prézidan a sé réjyon lizyè la. Sé pousa, travay a-y sé défann entéré a sé RUP-la, ankò plis pou lè i ka angajé-y adan on konsiltasyon piblik, komisyon éwopéyen konmansé. Tan fò a jérans a-y :

  • Maws 2014 : Èd a Konférans-la si koudmen Léta ka bay adan lagrikilti é laforé é tout zòn anvil.
  • Jwen 2014 : Travay a sé gwoup-la ka suiv larèl a aksyon a sé RUP-la an lyannaj èvè Komisyon éwopéyen é sé Léta manb la.
  • Sèktanm 2014 : sé twazyèm fwa Fowòm a réjyon lizyè ka fèt Briksèl. Rézo RUP travay ka vwè jou.
  • Òktòb 2014 : Konférans entèwnasyonal asi la byodivèwsité a bannzil Gwadloup.
  • Janvyé 2015 : 20yèm Konférans a prézidan RUP an Gwadloup.